Wskazania
Do krótkotrwałego stosowania w zaparciach występujących sporadycznie, jako środek przeczyszczający.
Dawkowanie
Maks. dawka dobowa związków antranoidowych wynosi 30 mg, co odpowiada szklance naparu sporządzonego z 1 sasz. Właściwą dawką indywidualną jest najmniejsza dawka niezbędna do uzyskania miękkiego stolca. Młodzież powyżej 12 lat, dorośli, osoby starsze: 1 sasz. (1 g) zalać szklankę (ok. 200 ml) wrzącej wody, odstawić na 10 minut. Tak przygotowany ciepły napar pić raz dziennie przed snem. Efekt przeczyszczający powinien wystąpić po około 8 h tzn. rano po przebudzeniu. Nie stosować u dzieci poniżej 12 lat. Czas stosowania: stosowanie przez dłuższy czas niż 1-2 tyg. wymaga nadzoru lekarza. Zwykle wystarcza stosowanie nie częściej niż 2-3 razy w tyg.
Przeciwwskazania
Stany zapalne wyrostka robaczkowego, niewydolność nerek, krwawienia miesiączkowe, bóle brzucha o nieznanej etiologii, niedrożność jelit, schorzenia zapalne jelit (np. choroba Crohna, owrzodzenie jelit), odwodnienie organizmu i utrata elektrolitów (głównie hipokaliemia). Nadwrażliwość na surowiec. Nie stosować u dzieci poniżej 12 lat.
Ostrzeżenia specjalne / Środki ostrożności
Pacjenci przyjmujący glikozydy nasercowe, leki przeciwarytmiczne wydłużające odcinek QT, moczopędne, adrenokortykosteroidy oraz preparaty zawierające korzeń lukrecji powinni skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem liścia senesu. Jeśli lekarz nie zaleci inaczej liść senesu nie powinien być stosowany przez pacjentów z zaklinowaniem stolca oraz ostrymi lub przewlekłymi dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi niewiadomego pochodzenia, takimi jak ból brzucha, nudności i wymioty, ponieważ objawy te mogą wskazywać na potencjalną lub istniejącą niedrożność jelit. Jeżeli po 3 dniach stosowania nie nastąpi efekt terapeutyczny należy rozważyć zastosowanie innych środków. Stosowanie dłuższe niż 1-2 tyg. wymaga nadzoru lekarza. Należy unikać długotrwałego stosowania środków przeczyszczających. Długotrwałe stosowanie środków przeczyszczających może prowadzić do zaburzenia czynności jelit, uzależnienia od środków przeczyszczających i w konsekwencji do nawykowych zaparć. Nie stosować u dzieci poniżej 12 lat. Jeśli istnieje potrzeba codziennego używania środków przeczyszczających, przyczyna zaparć powinna zostać zbadana. W przypadku lekkich zaparć w pierwszej kolejności zalecana jest zmiana diety, następnie środki pęczniejące o działaniu łagodnie przeczyszczającym, a dopiero w przypadku ich nieskuteczności należy stosować napar z liści senesu. Gdy preparaty senesu są stosowane u osób dorosłych nie panujących nad oddawaniem stolca, pieluchy powinny być wymieniane częściej, celem unikania długotrwałego kontaktu skóry z kałem. U pacjentów z chorobami nerek należy brać pod uwagę możliwość wystąpienia zaburzeń poziomu elektrolitów. Nie stwierdzono negatywnego wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę urządzeń mechanicznych.
Interakcje
Długotrwałe nadużywanie liścia senesu może powodować hipokaliemię, która nasila działanie glikozydów nasercowych, interakcje z lekami przeciwarytmicznymi, przywracającymi rytm zatokowy (np. chinidyna) i wydłużającymi odcinek QT. Jednoczesne stosowanie z innymi lekami obniżającymi poziom potasu, takimi jak leki moczopędne, adrenokortykosteroidy czy korzeń lukrecji, może nasilać zaburzenia elektrolitowe.
Ciąża i laktacja
Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących działań niepożądanych i szkodliwych, które mogą wystąpić u kobiety w ciąży i płodu podczas stosowania rekomendowanych dawek oraz ryzyko genotoksyczności, nie zaleca się stosowania produktu w l trymestrze ciąży. Nie zaleca się stosowania produktu podczas karmienia piersią ze względu na brak wystarczających danych dotyczących przechodzenia metabolitów do mleka matki. Małe ilości aktywnych metabolitów są wydzielane do mleka matki. Nie zaobserwowano efektu przeczyszczającego u dzieci karmionych piersią.
Działania niepożądane
Mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości na senes (świąd, pokrzywka, miejscowa lub uogólniona wysypka). Liść senesu może powodować bóle i skurcze w obrębie brzucha oraz pasaż płynnych stolców szczególnie u pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Powyższe objawy mogą wystąpić również w konsekwencji przedawkowania. W takich przypadkach konieczne jest obniżenie dawki. Długotrwałe stosowanie może spowodować zaburzenia równowagi wodnoelektrolitowej, a także białkomocz i krwiomocz. Przy przewlekłym stosowaniu może także wystąpić odkładanie pigmentów w błonie śluzowej jelita (pseudomelanosis coli), które zwykle zanika po odstawieniu leku. W okresie leczenia może wystąpić zabarwienie moczu na żółty lub brunatno-czerwony kolor (zależne od pH), które nie jest istotne klinicznie.
Przedawkowanie
Główne objawy przedawkowania/nadużywania to ból kurczowy oraz ostra biegunka prowadząca do utraty płynów i elektrolitów, które powinny zostać uzupełnione. Biegunka może w szczególności powodować niedobór potasu, co może prowadzić do zaburzeń serca i osłabienia mięśni, szczególnie przy jednoczesnym stosowaniu glikozydów nasercowych, leków moczopędnych, adrenokortykosteroidów lub korzenia lukrecji. W przypadku przedawkowania należy podać duże ilości płynów. Poziom elektrolitów, szczególnie potasu, powinien być monitorowany. Powyższe zalecenia są szczególnie istotne w przypadku osób starszych. Przewlekłe stosowanie za wysokich dawek preparatów zawierających antranoidy może prowadzić do toksycznego zapalenia wątroby.
Działanie
Pochodne 1,8-dihydroksyantracenu wykazują efekt przeczyszczający. β-0-połączone glikozydy (sennozydy) nie są wchłaniane w górnej części jelit ale są przekształcane przez bakterie w jelicie grubym do aktywnego metabolitu (antronu reiny). Można wyróżnić dwa mechanizmy działania senesu: wpływ na perystaltykę jelita grubego, stymulacja skurczów propulsywnych i zahamowanie skurczów miejscowych w wyniku czego przyśpieszony jest pasaż jelitowy i ograniczone wchłanianie wody; stymulacja wydzielania śluzu i chlorków, a w konsekwencji ucieczki wody do światła jelita. Wypróżnienie następuje po 8-12 h od przyjęcia senesu, co jest spowodowane koniecznością dotarcia do jelita grubego gdzie antrazwiązki przekształcone są w formy aktywne.
Skład
1 sasz. zawiera 1 g Vahl i/lub folium (liść senesu), co odpowiada 25-30 mg związków antranoidowych w przeliczeniu na sennozyd B.