Wskazania
Cyklofosfamid jest stosowany w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym w poniżej wymienionych chorobach. Białaczki: ostra lub przewlekła białaczka limfoblastyczna/limfocytowa i białaczka szpikowa. Chłoniaki złośliwe: ziarnica złośliwa (choroba Hodgkina), chłoniak nieziarniczy, szpiczak mnogi. Złośliwe guzy lite z przerzutami lub bez przerzutów: rak jajnika, rak piersi, drobnokomórkowy rak płuc, neuroblastoma (nerwiak niedojrzały), mięsak Ewinga, mięśniakomięsak prążkowany u dzieci, kostniakomięsak, ziarniniak Wegenera. Leczenie immunosupresyjne w przeszczepach organów. Leczenie kondycjonujące, poprzedzające allogeniczny przeszczep szpiku kostnego: ciężka anemia aplastyczna, ostra białaczka szpikowa i ostra białaczka limfoblastyczna, przewlekła białaczka szpikowa.
Dawkowanie
Cyklofosfamid powinien być stosowany jedynie przez lekarzy mających doświadczenie w jego stosowaniu. Dawkowanie należy dobierać indywidualnie dla każdego pacjenta. Dawki i czas trwania leczenia i/lub przerwy w leczeniu zależą od wskazania terapeutycznego, schematu terapii skojarzonej, ogólnego stanu zdrowia pacjenta i funkcjonowania narządów, a także od wyników kontrolnych badań laboratoryjnych (zwłaszcza monitorowania komórek krwi). W leczeniu skojarzonym z innymi lekami cytostatycznymi o podobnej toksyczności może być konieczne zredukowanie dawki lub wydłużenie odstępów pomiędzy kolejnymi cyklami leczenia. Dzięki zastosowaniu czynników stymulujących hematopoezę (czynnik wzrostu kolonii i czynniki stymulujące erytropoezę) można zmniejszyć ryzyko powikłań mielosupresyjnych i/lub ułatwić dostarczenie zamierzonej dawki. W celu zmniejszenia ryzyka toksycznego działania na drogi moczowe w trakcie lub niezwłocznie po podaniu, należy podać odpowiednią ilość płynów doustnie lub w postaci infuzji w celu wymuszenia diurezy. Dlatego cyklofosfamid powinien być podawany rano. Pacjenci z zaburzeniami wątroby. Ciężkie zaburzenie czynności wątroby może wiązać się ze zmniejszoną aktywacją cyklofosfamidu. Może to wpłynąć na skuteczność leczenia cyklofosfamidem i powinno być wzięte pod uwagę przy doborze dawki i interpretacji odpowiedzi pacjenta na zastosowaną dawkę produktu leczniczego. Pacjenci z zaburzeniami czynności nerek. U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, zwłaszcza u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności nerek, w wyniku zmniejszonego wydalania przez nerki może dojść do zwiększenia stężenia cyklofosfamidu i jego metabolitów w osoczu. Może to powodować zwiększoną toksyczność i powinno być wzięte pod uwagę przy ustalaniu dawkowania u tych pacjentów. Cyklofosfamid i jego metabolity podlegają dializie, chociaż mogą występować różnice w oczyszczaniu zależnie od użytego systemu do dializy. U pacjentów wymagających dializy należy rozważyć zapewnienie stałych odstępów pomiędzy podawaniem cyklofosfamidu i dializą. Osoby w podeszłym wieku. U pacjentów w podeszłym wieku, podczas monitorowania działań toksycznych i dostosowania dawki należy uwzględnić częstsze w tej populacji zaburzenia czynności wątroby, nerek, serca lub innych narządów oraz jednocześnie występujące choroby i inne stosowane leki.
Uwagi
W trakcie leczenia nie należy spożywać alkoholu, grejpfrutów i soku grejpfrutowego. Ze stosowaniem cyklofosfamidu wiąże się duże ryzyko wystąpienia wymiotów, stąd zaleca się zapobiegawcze stosowanie antagonisty receptora serotoninowego i kortykosteroidu. Postępowanie uroprotekcyjne obejmuje podawanie preparatów zawierających mesnę. Należy zwracać szczególną uwagę na odpowiednie nawodnienie pacjenta. Cyklofosfamid może upośledzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu. Lek powinien być stosowany pod nadzorem onkologa klinicznego z odpowiednim doświadczeniem w stosowaniu leków przeciwnowotworowych.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na cyklofosfamid. Klinicznie istotna mielosupresja, szczególnie u chorych uprzednio leczonych cytostatykami i/lub po radioterapii. Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego. Choroby powodujące zastój w drogach moczowych. Czynne zakażenia.
Ostrzeżenia specjalne / Środki ostrożności
Należy zachować szczególną ostrożność u chorych, którzy byli uprzednio poddawani leczeniu cytotoksycznemu i/lub radioterapii, z zaburzeniami elektrolitowymi, z niewydolnością nerek i/lub wątroby, w podeszłym wieku, z zaburzeniami czynności układu immunologicznego (np. w przebiegu cukrzycy). W początkowym okresie leczenia należy co 5-7 dni kontrolować morfologię krwi obwodowej z obrazem odsetkowym leukocytów, zaś w przypadku zmniejszenia ich liczby <3 G/l - co 1-2 dni, w leczeniu przewlekłym - co 2 tyg. U chorych przyjmujących cyklofosfamid należy regularnie oceniać czynność wątroby i nerek; w razie potrzeby zmniejszyć dawkę leku. W przypadku wystąpienia krwiomoczu lub krwinkomoczu konieczne jest przerwanie leczenia. Odpowiednie nawodnienie chorego w trakcie leczenia i równoczesne stosowanie mesny może zmniejszyć częstość występowania i nasilenie krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego. W wyniku leczenia cyklofosfamidem mogą ulec nasileniu choroby o podłożu zatorowo-zakrzepowym, może wystapić DIC lub zespół hemolityczno-mocznicowy. Ich przyczyną może być choroba podstawowa. W trakcie leczenia należy również kontrolować stężenie elektrolitów we krwi i zachować szczególną ostrożność u pacjentów z chorobami serca w wywiadzie. Lek wykazuje częściową oporność krzyżową z ifosfamidem. Stosowanie szczepionek zawierających żywe atenuowane wirusy jest przeciwwskazane przez okres nie krótszy niż 3 m-ce po zakończeniu chemioterapii. U chorych leczonych lekami przeciwnowotworowymi (w tym cyklofosfamidem), u których wystąpiła ospa wietrzna, może wystąpić zagrażające życiu zaostrzenie infekcji. Lek wykazuje działanie mutagenne, karcenogenne i teratogenne.
Interakcje
Cyklofosfamid może nasilać hipoglikemizujące działanie pochodnych sulfonylomocznika. Równocześnie stosowany allopurinol lub hydrochlorotiazyd nasilają jego działanie immunosupresyjne. Stosowanie fenobarbitalu, fenytoiny lub wodzianu chloralu nasila jego metabolizm cyklofosfamidu przez enzymy mikrosomalne wątroby. W trakcie stosowania leku skuteczność szczepienia przeciw grypie może być zmniejszona. Cyklofosfamid hamuje aktywność cholinoesterazy - w przypadku równoczesnego stosowania depolaryzujących leków zwiotczających (np.chlorku sukcynylocholiny) przy współistniejącym defekcie pseudocholinoesterazy, może dochodzić do przedłużonych okresów bezdechu. Chloramfenikol może wydłużać T0,5 cyklofosfamidu i spowalniać jego metabolizm. Antracykliny i pentostatyna oraz uprzednie napromienianie okolicy serca mogą nasilać potencjalnie kardiotoksyczne działanie leku. Cyklofosfamid może nasilać kardiotoksyczność doksorubicyny. Indometacyna stosowana równocześnie z cyklofosfamidem może spowodować zatrucie wodne. Grejpfruty i sok grejpfrutowy mogą zmniejszać aktywację, a przez to skuteczność cyklofosfamidu. U chorych otrzymujących duże dawki cyklofosfamidu w skojarzeniu z busulfanem lub napromienianiem całego ciała w przypadku przeszczepienia szpiku kostnego może wystąpić zakrzepica wielkich pni żyły wątrobowej. U chorych po adrenalektomii przyjmujących cyklofosfamid może być konieczna modyfikacja dawkowania kortykosteroidów stosowanych w terapii substytucyjnej.
Ciąża i laktacja
Kategoria D. Nie stosować w ciąży, szczególnie w I trymestrze. W trakcie leczenia i po nim należy stosować skuteczne metody antykoncepcji. Cyklofosfamid przenika do pokarmu kobiecego - podczas leczenia należy przerwać karmienie piersią.
Działania niepożądane
Mielotoksyczność. Leukopenia i małopłytkowość (w 7-14 dniu, powrót do wartości prawidłowych po 3-4 tyg. od rozpoczęcia leczenia), niedokrwistość (zwykle po kilku cyklach leczenia), krwawienia. Wtórne zakażenia - niekiedy prowadzące nawet do zgonu. Często: nudności i wymioty zależne od dawki (w 50% umiarkowane do ciężkich), rzadko: jadłowstręt, biegunka, zaparcie, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, w pojedynczych przypadkach: krwotoczne zapalenie jelita grubego. Częstym powikłaniem jest krwotoczne jałowe zapalenie pęcherza moczowego (zwłaszcza po dużych dawkach), rzadko - obrzęk ścian pęcherza, krwawienia podśluzówkowe i zapalenie śródmiąższowe ze zwłóknieniem ścian pęcherza. Rzadko występuje uszkodzenie kanalików nerkowych (szczególnie po zastosowaniu dużych dawek). Hepatotoksyczność obejmuje: zwiększenie aktywności ALT, AST, GGT, fosfatazy alkalicznej i stężenia bilirubiny oraz - po podaniu dużych dawek - zakrzepicę wielkich pni żyły wątrobowej (zespół Budda i Chiariego). W pojedynczych przypadkach: przewlekłe śródmiąższowe zwłóknienie płuc, zapalenie płuc, toksyczno-alergiczny obrzęk płuc. Kardiotoksyczność obejmuje wystąpienie: kardiomiopatii, zaburzeń rytmu serca, zastoinowej niewydolności serca, krwotocznego zapalenie mięśnia sercowego, martwicy serca i zapalenia osierdzia. Często obserwuje się przemijającą utratę włosów, sporadycznie - zmiany barwnikowe na powierzchni dłoni, stóp i paznokci oraz zapalenie skóry i błon śluzowych. Mogą również wystąpić: zespół Schwartza i Barttera (wzmożone zatrzymywanie wody w wyniku nadmiernego wydzielania ADH), reakcje nadwrażliwości z gorączką, wstrząs, przejściowe zaburzenia widzenia, zwroty głowy, ostre zapalenie trzustki, zaburzenia spermatogenezy (oligospermia, azoospermia) i oogenezy (amenorrhoea). U leczonych cyklofosfamidem istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia wtórnych nowotworów: raka pęcherza moczowego (szczególnie u chorych, których wystąpiło krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego), zespołów mielodysplastycznych, ostrej białaczki.
Przedawkowanie
W przypadku przedawkowania należy się spodziewać objawów mielosupresji - głównie leukocytopenii oraz krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego. Brak swoistego antidotum. Stosuje się leczenie podtrzymujące i objawowe. Cyklofosfamid można usunąć z organizmu za pomocą hemodializy.
Działanie
Cytostatyk, z grupy oksazofosforyn o działaniu alkilującym, wykazujący podobieństwo chemiczne do iperytu azotowego. Działanie cytotoksyczne leku polega na interakcji alkilujących metabolitów cyklofosfamidu z DNA, co prowadzi do fragmentacji łańcuchów DNA i rozerwania wiązań krzyżowych DNA-białko. Działanie leku nie jest swoiste dla poszczególnych faz cyklu. Cyklofosfamid jest prawie całkowicie wchłaniany z przewodu pokarmowego, dostępność biologiczna po podaniu doustnym wynosi 75%. Bardzo słabo wiąże się z białkami osocza; niektóre jego metabolity wiążą się z nimi w 60%.
Skład
1 draż. zawiera 50 mg cyklofosfamidu.
Alkohol
Ciąża - trymestr 1 - Kategoria D
Ciąża - trymestr 2 - Kategoria D
Ciąża - trymestr 3 - Kategoria D
Wykaz A
