Wskazania
Leczenie ciężkich zakażeń wywołanych przez bakterie wrażliwe na gentamycynę, gdy mniej toksyczne leki przeciwbakteryjne są nieskuteczne. We wszystkich zakażeniach, z wyjątkiem powikłanych zakażeń dróg moczowych, lek należy stosować w skojarzeniu z innymi odpowiednimi antybiotykami (przeważnie z antybiotykami β-laktamowymi lub antybiotykami działającymi na bakterie beztlenowe). Uwzględniając powyższe zastrzeżenia, lek można stosować w leczeniu: powikłanych i nawracających zakażeń dróg moczowych; szpitalnych zakażeń dolnych dróg oddechowych, w tym w ciężkiego zapalenia pluć; zakażeń wewnątrzbrzusznych, w tym w zapalenia otrzewnej; zakażeń skóry i tkanek miękkich, w tym w ciężkich oparzeniach; posocznicy, w tym bakteriemii; bakteryjnego zapalenia wsierdzia; zakażeń związanych z zabiegami chirurgicznymi. Należy wziąć pod uwagę oficjalne zalecenia dotycząc właściwego zastosowania leków przeciwbakteryjnych.
Dawkowanie
Dawkowanie u pacjentów z prawidłową czynnością nerek. Dorośli i młodzież. Leczenie zakażeń bakteryjnych. Dawka dobowa zalecana u młodzieży i dorosłych z prawidłową czynnością nerek wynosi 3-6 mg/kg mc. w jednej dawce (zalecane) lub w dwóch dawkach podzielonych. Maks. dawka dobowa 6 mg/kg mc. może być konieczna w leczeniu ciężkich zakażeń oraz jeśli wrażliwość drobnoustroju chorobotwórczego jest stosunkowo słaba. Gentamycyna wykazuje długotrwały efekt poantybiotykowy. Ostatnie badania in vitro oraz in vivo wykazały, że przenikanie aminoglikozydów do kory nerek jest ograniczone i w związku z tym przy wyższym maks. stężeniu gentamycyny w surowicy krwi (po jednorazowej dawce dobowej) mniej aminoglikozydów jest magazynowanych w nerkach niż podczas tradycyjnego podawania dawki wielokrotnej. Podczas leczenia skojarzonego (np. z antybiotykiem β-laktamowym w zwykłej dawce) również możliwe jest podanie całkowitej dawki dobowej w pojedynczej dawce podawanej raz/dobę. Ze względu na konieczność modyfikacji dawek, nie zaleca się podawania gentamycyny raz/dobę pacjentom z osłabioną odpornością (np. neutropenią), ciężką niewydolnością nerek, wodobrzuszem, bakteryjnym zapaleniem wsierdzia, u pacjentów z rozległymi oparzeniami (powyżej 20% powierzchni skóry) oraz w czasie ciąży. Czas trwania leczenia należy ograniczyć do 7-10 dni. W trudnych i powikłanych zakażeniach może być konieczne dłuższe leczenie. Dzieci. Dawka dobowa u noworodków wynosi 4-7 mg/kg mc. Ze względu na dłuższy T0,5, noworodkom podaje się wymaganą dawkę dobową w jednej dawce. Dawka dobowa u niemowląt po pierwszym m-cu życia wynosi 4,5-7,5 mg/kg mc. w jednej dawce (zalecane) do 2 pojedynczych dawek. Dawka dobowa zalecana u starszych dzieci z prawidłową czynnością nerek wynosi 3-6 mg/kg mc./dobę w 1 (zalecane) lub w dwóch pojedynczych dawkach. 1 but. 80 ml roztworu do inf. o mocy 1 mg/ml zawiera 80 mg gentamycyny, a roztworu o mocy 3 mg/ml - 240 mg gentamycyny. Aby uniknąć przedawkowania, szczególnie u dzieci, roztw. do inf. o mocy 1 mg/ml nie należy podawać dzieciom, którym trzeba podawać dawkę gentamycyny mniejszą niż 80 mg, a roztw. o mocy 3 mg/ml - dzieciom, którym trzeba podawać dawkę gentamycyny mniejszą niż 240 mg gentamycyny. Dawkowanie u pacjentów z zaburzeniem czynności nerek. U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek zalecaną dawkę dobową należy zmniejszyć i dostosować do czynności nerek. Pacjentów z zaburzeniem czynności nerek należy monitorować w celu dostosowania stężenia terapeutycznego w osoczu krwi, co uzyskuje się albo poprzez zmniejszenie dawki albo zwiększenie odstępów między dawkami. Zmniejszenie dawki lub przedłużenie odstępów są równoważnymi odpowiednimi rozwiązaniami. Niemniej jednak należy pamiętać, że dawki wyznaczone w sposób opisany poniżej są tylko przybliżone oraz że taka sama dawka może prowadzić do różnych stężeń w organizmach różnych pacjentów. Z tego powodu należy oznaczyć stężenie gentamycyny w surowicy krwi i wtedy można dostosować dawkę dla danego pacjenta, aby można było odpowiednio dostosować dawkę. Szczegóły - patrz ChPL. Dawkowanie u pacjentów hemodializowanych. Gentamycyna podlega dializie. Podczas hemodializy trwającej 4-5 h spodziewane jest 50-60% zmniejszenie stężenia, a podczas hemodializy trwającej 8-12 h - 70-80% zmniejszenie stężenia. Dawkowanie należy dostosowywać indywidualnie po każdej dializie, na podstawie stężenia gentamycyny w surowicy krwi w danym momencie. Zwykle zalecana dawka po dializie wynosi 1-1,7 mg/kg mc. Pacjenci w podeszłym wieku. U pacjentów w podeszłym wieku może być konieczne podawanie mniejszych dawek podtrzymujących niż u młodszych dorosłych, z powodu zaburzonej czynności nerek. Otyłość. U pacjentów otyłych dawkę początkową należy wyliczyć na podstawie idealnej mc. plus 40% nadwyżki masy. Zaburzenia czynności wątroby. U pacjentów z zaburzona czynnością wątroby nie ma konieczności modyfikacji dawki.
Uwagi
Lek podaje się w inf. dożylnej trwającej 30-60 min. Roztw. do inf. nie jest przeznaczony do podawania domięśniowego ani powolnego wstrzykiwania dożylnego. Tylko do podawania dożylnego. Zaleca się monitorowanie stężenia gentamycyny w surowicy, szczególnie u osób w podeszłym wieku, noworodków i pacjentów z zaburzeniami czynności nerek. Próbki pobiera się pod koniec odstępu między dawkami (stężenie min.). Stężenie min. nie powinno przekraczać 2 µg/ml, jeśli gentamycynę podaje się 2x/dobę i 1 µg/ml, jeśli podaje sieją w jednej dawce w ciągu doby.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na gentamycynę lub na inny aminoglikozyd lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Miastenia.
Ostrzeżenia specjalne / Środki ostrożności
U pacjentów z zaawansowanym zaburzeniem czynności nerek lub istniejącą uprzednio głuchotą ucha wewnętrznego gentamycynę należy podawać tylko wtedy, gdy lekarz uzna, że jej zastosowanie jest niezbędne. Częstotliwość podawania lub dawkę należy zmniejszyć u pacjentów z zaburzeniem czynności nerek. Zaburzenia czynności nerek, takie jak zmniejszenie przesączania kłębuszkowego obserwuje się u około 10% pacjentów leczonych gentamycyną. Zazwyczaj są one przemijające. Najważniejszymi czynnikami ryzyka są: duża dawka całkowita, długotrwałe leczenie, podwyższone stężenie w surowicy (duże stężenie min.); oprócz tego innymi czynnikami ryzyka są wiek, hipowolemia i wstrząs. Klinicznymi objawami przedmiotowymi uszkodzenia nerek są: białkomocz, wałeczkomocz, krwiomocz, podwyższone stężenie kreatyniny i mocznika w surowicy. W odosobnionych przypadkach może wystąpić ostra niewydolność nerek. Ponieważ gentamycyna wykazuje właściwości blokowania przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z występującymi uprzednio chorobami nerwowo-mięśniowymi (np. choroba Parkinsona). Niezbędne jest szczególnie staranne kontrolowanie pacjenta. Odnotowano blokadę nerwowo-mięśniową i porażenie mięśni oddechowych podczas stosowania aminoglikozydów u pacjentów, którzy podczas znieczulenia otrzymali środki zwiotczające mięśnie o działaniu kuraropodobnym. Pacjentów tych należy bardzo starannie kontrolować. Może nastąpić uszkodzenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego (nerwu czaszkowego VIII), mogące mieć wpływ na narząd równowagi i słuch. Uszkodzenie przedsionka jest najczęściej występującym objawem ototoksyczności. Osłabienie słuchu przejawia się początkowo zmniejszeniem ostrości słyszenia wysokich tonów i zazwyczaj jest przemijające. Ważnymi czynnikami ryzyka są występujące wcześniej: zaburzenia czynności nerek lub uszkodzenie nerwu czaszkowego VIII. Dodatkowo ryzyko wzrasta proporcjonalnie do dawki całkowitej i dobowej lub w wyniku jednoczesnego stosowania z substancjami mogącymi działać ototoksycznie. Objawami działania ototoksycznego są: zawroty głowy, brzęczenie lub dzwonienie w uszach (szumy uszne), zaburzenie równowagi i, rzadziej, utrata słuchu. Gentamycyna może wpływać na mechanizm przedsionkowy, jeśli stężenie minimalne leku, występujące przed podaniem kolejnej dawki, będzie większe niż 2 µg/ml. Zjawisko to jest zwykle przemijające, jeśli będzie szybko zauważone, a dawka odpowiednio skorygowana. Notowano występowanie biegunki spowodowanej podawaniem antybiotyków oraz rzekomobłoniastego zapalenia okrężnicy po zastosowaniu gentamycyny. Należy wziąć to pod uwagę u każdego pacjenta, u którego pojawia się biegunka, zarówno w trakcie leczenia jak i krótko po nim. Gentamycynę należy odstawić, jeżeli podczas leczenia pojawi się ciężka i/lub krwawa biegunka, i rozpocząć stosowne leczenie. Nie należy podawać leków, które hamują perystaltykę. Gentamycynę można podawać kobietom w ciąży i matkom karmiącym wyłącznie po przeprowadzeniu oceny ryzyka i korzyści. Doświadczenie dotyczące dawkowania gentamycyny raz/dobę u pacjentów w podeszłym wieku jest ograniczone. Z uwagi na to, że gentamycyna podawana raz/dobę może być nieodpowiednie, konieczne jest dokładne kontrolowanie tych pacjentów. W celu uniknięcia zdarzeń niepożądanych zaleca się ciągłe (przed rozpoczęciem, podczas i po zakończeniu leczenia) kontrolowanie czynności nerek (stężenie kreatyniny w surowicy, klirens kreatyniny), czynności przedsionka i ślimaka, a także parametrów czynności wątroby i laboratoryjnych. Dawka 1 mg/ml, roztw. do infuzji: 1 but. 80 ml zawiera 283 mg sodu; należy wziąć to pod uwagę u pacjentów kontrolujących zawartość sodu w diecie. Dawka 3 mg/ml, roztw. do inf.: 1 but. 80 ml zawiera 283 mg, a butelka 120 ml 425 mg sodu; należy wziąć to pod uwagę u pacjentów kontrolujących zawartość sodu w diecie. Może występować oporność krzyżowa i nadwrażliwość krzyżowa na aminoglikozydy. W celu zmniejszenia ryzyka nefrotoksyczności i ototoksyczności, należy wziąć pod uwagę przedstawione poniżej zalecenia. Szczególnie konieczna jest regularna ocena słuchu, czynności przedsionka i czynności nerek u pacjentów obarczonych dodatkowymi czynnikami ryzyka. Donoszono, że zaburzenia czynności wątroby lub słuchu, bakteriemia i gorączka zwiększają ryzyko ototoksyczności. Dodatkowymi czynnikami ryzyka nefrotoksyczności są hipowolemia i niedociśnienie, a także choroba wątroby. Kontrolowanie czynności nerek przed rozpoczęciem, w czasie i po zakończeniu leczenia. Dawkowanie ściśle według klirensu kreatyniny (lub stężenia kreatyniny w surowicy). U pacjentów z zaburzeniem czynności nerek dawkowanie należy modyfikować zgodnie z czynnością nerek. U pacjentów z zaburzeniem czynności nerek należy również wziąć pod uwagę dawkę gentamycyny wchłanianą po podaniu miejscowym (inhalacja, podawanie dotchawicze, zakrapianie), w celu modyfikacji dawki podawanej w leczeniu ogólnoustrojowym. Kontrolowanie stężenia gentamycyny w surowicy podczas leczenia, w celu uniknięcia sytuacji, w której podczas konwencjonalnego dawkowania kilka razy na dobę stężenia maks. przekraczają 10-12 µg/ml (granica toksyczności dla układu ślimakowo-przedsionkowego), a stężenia min. przekraczają 2 µg/ml. U pacjentów z uprzednio występującym uszkodzeniem ucha wewnętrznego (zaburzenia słuchu lub równowagi) lub jeśli leczenie jest długotrwale, konieczne jest dodatkowe kontrolowanie narządu równowagi i słuchu. Należy unikać leczenie długotrwałego. W miarę możliwości okres leczenia należy ograniczyć do 7-10 dni. Unikać leczenia aminoglikozydami wkrótce po leczeniu antybiotykiem z grupy aminoglikozydów. W miarę możliwości należy zachować odstęp 7-14 dni między kuracjami. W miarę możliwości unikać równoczesnego stosowania innych substancji mogących działać ototoksycznie lub nefrotoksycznie. Jeśli jest to nieuniknione, wskazane jest szczególnie dokładne kontrolowanie czynności nerek. Zapewnić odpowiednie nawodnienie i wytwarzanie moczu. Nie przeprowadzono badań nad wpływem produktu na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu. Zaleca się, aby pacjenci leczeni ambulatoryjnie zachowali ostrożność podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu, ze względu na możliwe działania niepożądane, takie jak zawroty głowy i zaburzenia równowagi.
Interakcje
Hamowanie przewodnictwa nerwowo-mięśniowego aminoglikozydów jest nasilane przez eter i leki zwiotczające mięśnie. Jeśli gentamycynę stosuje się podczas trwania lub wkrótce po zakończeniu zabiegu chirurgicznego, blokada nerwowo-mięśniowa może się nasilić i przedłużyć, jeśli są stosowane niedepolaryzujące środki zwiotczające mięśnie. Takie interakcje mogą spowodować blokadę nerwowo-mięśniową i porażenie mięśni oddechowych. Pacjentów tych należy kontrolować szczególnie uważnie, z powodu zwiększonego ryzyka. Podanie chlorku wapnia we wstrzyknięciu może odwrócić blokadę nerwowo-mięśniową wywołaną przez aminoglikozydy. Aminoglikozydy mogą nasilać uszkadzające nerki działanie metoksyfluranu. Podczas równoczesnego stosowania mogą wystąpić skrajnie ciężkie nefropatie. Przed zabiegiem chirurgicznym należy poinformować anestezjologa o stosowaniu aminoglikozydów. Z powodu zwiększonego ryzyka działań niepożądanych, konieczne jest dokładne kontrolowanie pacjentów, którym równocześnie lub jeden po drugim podaje się leki mogące działać nefrotoksycznie lub ototoksycznie, takie jak amfoterycyna B, kolistyna, cyklosporyna, cis-platyna, wankomycyna, streptomycyna, wiomycyna, aminoglikozydy, niektóre cefalosporyny oraz takie diuretyki pętlowe, jak kwas etakrynowy i furosemid. Należy zwrócić uwagę, że nefrotoksyczność gentamycyny może być zwiększona nawet przez 3-4 tyg. po podaniu leków zawierających cis-platynę. Stwierdzono, że u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek, otrzymujących jednocześnie gentamycynę i karbenicylinę, T0,5 gentamycyny w surowicy zmniejsza się.
Ciąża i laktacja
Brak wystarczających danych dotyczących stosowania gentamycyny u kobiet ciężarnych. Badania na zwierzętach wykazały toksyczność reprodukcyjną. Gentamycyna przenika przez łożysko. Z powodu ryzyka uszkadzania u płodu ucha wewnętrznego i nerek, gentamycyny nie należy stosować w okresie ciąży, chyba że ze wskazań dotyczących ratowania życia i jeśli nie ma innych dostępnych rozwiązań terapeutycznych. Jeśli w czasie ciąży występowało narażenie na gentamycynę, zaleca się u noworodka kontrolę czynności ucha wewnętrznego i nerek. Gentamycyna przenika do mleka matki i wykryto ją w małym stężeniu w surowicy dzieci karmionych piersią. Należy podjąć decyzję, czy przerwać karmienie piersią, czy zaniechać leczenia gentamycyna. U niemowląt karmionych piersią może wystąpić biegunka lub grzybicze zakażenie błon śluzowych i wtedy karmienie będzie trzeba przerwać. Należy również pamiętać o możliwości wystąpienia uczulenia.
Działania niepożądane
W określonych warunkach gentamycyna wykazuje działanie ototoksyczne i/lub nefrotoksyczne. Zaburzenie czynności nerek często obserwuje się u pacjentów leczonych gentamycyną i zazwyczaj ustępuje po odstawieniu leku. W większości przypadków nefrotoksyczność jest związana z nadmiernie dużą dawką lub przedłużonym leczeniem, wcześniej występującymi zaburzeniami czynności nerek lub jest związana z innymi substancjami, znanymi jako nefrotoksyczne. Zakażenia i zarażenia pasożytnicze: (bardzo rzadko) nadkażenie (bakteriami odpornymi na gentamycynę), rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy. Zaburzenia krwi i układu chłonnego: (niezbyt często) dyskrazja; (bardzo rzadko) małoplytkowość, retykulocytopenia, leukopenia, eozynofilia, granulocytopenia, niedokrwistość. Zaburzenia układu immunologicznego: (bardzo rzadko) reakcje nadwrażliwości o różnej ciężkości, od wysypki i świądu, gorączki polekowej do ciężkich ostrych reakcji nadwrażliwości (anafilaksji), a nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: (rzadko) hipokaliemia, hipokalcemia. hipomagnezemia, rzekomy zespół Barttera u pacjentów leczonych dużymi dawkami przez długi czas (ponad 4 tyg.), utrata łaknienia, zmniejszenie mc.; (bardzo rzadko) hipofosfatemia. Zaburzenia psychiczne: (bardzo rzadko) stan splątania, omamy, depresja. Zaburzenia układu nerwowego: (rzadko) polineuropatie, parestezje obwodowe; (bardzo rzadko) encefalopatia, drgawki, blokada nerwowo-mięśniowa, zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego, zawroty głowy pochodzenia obwodowego, zaburzenia równowagi, ból głowy. Zaburzenia oka: (bardzo rzadko) zaburzenia widzenia. Zaburzenia ucha i błędnika: (bardzo rzadko) uszkodzenie przedsionka, utrata słuchu, choroba Meniere'a, szumy uszne. Zaburzenia naczyniowe: (bardzo rzadko) niedociśnienie, nadciśnienie. Zaburzenia żołądka i jelit: (rzadko) wymioty, nudności, zwiększone wydzielanie śliny, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: (bardzo rzadko) przemijające zwiększenie: aktywności AspAT/AlAT, fosfatazy zasadowej, stężenia bilirubiny w surowicy. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: (niezbyt często) alergiczne wykwity skórne; (rzadko) zaczerwienienie skóry; (bardzo rzadko) martwica toksyczno-rozpływna naskórka, zespół Stevens-Johnsona, rumień wielopostaciowy, łysienie. Zaburzenia mięśniowo-szkielctowe i tkanki łącznej: (rzadko) ból mięśni; (bardzo rzadko) utrudnienie stania wskutek drżenia mięśni lub niezborności ruchów. Zaburzenia nerek i dróg moczowych: (często) zaburzenia czynności nerek; (rzadko) przemijające zwiększenie stężenia azotu mocznikowego we krwi; (bardzo rzadko) ostra niewydolność nerek, nadmiar fosforanów w moczu, aminoacyduria, zespół przypominający zespól Fanconiego u pacjentów leczonych przez dłuższy czas dużymi dawkami. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: (rzadko) podwyższona temp. ciała; (bardzo rzadko) ból w miejscu podania.
Przedawkowanie
Gentamycyna ma wąski przedział terapeutyczny. W wyniku kumulacji (np. będącej skutkiem zaburzenia czynności nerek) może wystąpić uszkodzenie nerek i uszkodzenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Po przedawkowaniu należy przerwać podawanie leku. Nie ma specyficznego antidotum. Gentamycynę można usunąć z krwi podczas hemodializy (eliminacja w wyniku dializy otrzewnowej jest wolniejsza i nieciągła). Leczenie blokady nerwowo-mięśniowej. Jeśli wystąpi blokada nerwowo-mięśniowa, wskazane jest podanie chlorku wapnia oraz zastosowanie oddychania wspomaganego, jeśli konieczne.
Działanie
Gentamycyna jest antybiotykiem z grupy aminoglikozydów, wyizolowanym z Micromonospora purpurea. Jest to mieszanina strukturalnie bardzo podobnych homologów gentamycyny C1, C1a i C2. Homolog gentamycyny C2 jest sklasyfikowany jako składnik o największej toksyczności. Aktywność przeciwbakteryjna siarczanu gentamycyny określa się zarówno za pomocą jednostek, jak i masy. Zachodzi następująca zależność: 1 mg jest równoważny 628 j.m. lub 1 j.m. jest równoważna 0,00159 mg siarczanu gentamycyny. W odniesieniu do międzynarodowej substancji wzorcowej, WHO określa działanie swoiste jako 614 j.m./mg siarczanu gentamycyny.
Skład
1 ml roztw. do inf. zawiera 1 mg lub 3 mg gentamycyny w postaci siarczanu gentamycyny.
Alkohol
Laktacja
Ciąża - trymestr 1 - Kategoria C
Ciąża - trymestr 2 - Kategoria C
Ciąża - trymestr 3 - Kategoria C
Wykaz A
