Pielegniarkom.pl | Ocena skuteczności szczepień u osób starszych

Szczepienia są istotną strategią ochrony zdrowia, dzięki której znacząco zmniejszyła się zachorowalność i odsetek przedwczesnych zgonów w dużych populacjach ludzi. Jednak rosnąca niechęć do szczepień, wynikająca raczej z obaw przed działaniami niepożądanymi niż z wiedzy oznacza, że zaufanie społeczne do programów szczepień musi zostać przywrócone.

W wyniku ciągłej ewolucji wirusa grypy pojawia się konieczność sezonowych przeglądów składników szczepionek i ich ponownej selekcji. W przypadku grypy dane wskazują, że skuteczność dostępnych obecnie szczepionek nie jest optymalna. Zaś w przypadku inwazyjnych chorób pneumokokowych, skuteczność szczepionek skoniugowanych, choć wysoka u dzieci, wymaga ostrożnego monitorowania ich pośredniego wpływu na zdrowie osób starszych. To oznacza konieczność wdrożenia działań sprawdzających i nieustannego monitorowania realizacji strategii szczepień w celu stworzenia trwałych i oszczędnych modeli wspomagających procesy decyzyjne.

Sieć badań nad szczepionkami

Finansowany ze środków UE projekt I-MOVE-plus miał na celu zbadanie skuteczności szczepionek przeciwko grypie i chorobom pneumokokowym oraz porównać strategie szczepień w populacji osób starszych w Europie. W skład konsorcjum weszło 26 partnerów z instytucji zdrowia publicznego, agencji UE, MŚP oraz ośrodków akademickich z kluczowych państw członkowskich UE. Koordynator projektu, dr Alain Moren, tłumaczy, że „nadrzędnym celem było stworzenie stabilnej sieci przychodni, szpitali i laboratoriów do prowadzenia badań nad skutecznością szczepień w Europie”.

Powstała prężna sieć wieloośrodkowych badań nad szczepionkami przeciwko grypie, która objęła dane sezonowe od ponad 15 000 pacjentów z 14 krajów oraz duże zestawy danych elektronicznych z 5 krajów. W przypadku chorób pneumokokowych w ramach sieci badawczej zharmonizowano zbiory danych, z których pozyskano istotne wyniki dla populacji osób starszych.

Wykorzystując wspólne protokoły badań i strategie monitorowania, badacze z projektu I-MOVE-plus z powodzeniem zgłębili zagadnienia, których zbadanie przez pojedyncze kraje byłoby niemożliwe z powodu zbyt małej liczebności próby. „Projekt I-MOVE-plus jest dobrą ilustracją tego, jak wspólne działania przedstawicieli krajów UE/EOG przekładają się na generowanie wiarygodnych wyników z pominięciem interesów rynkowych czy politycznych”, tłumaczy dr Moren. Istotnym czynnikiem, który przyczynił się do scalenia sieci badań nad szczepionkami, była dostępność funduszy instytucji europejskich (Horyzont 2020 i EDCD) i międzynarodowych (WHO).

Wnioski

Badacze wchodzący w skład konsorcjum zbadali bezpośrednie i pośrednie skutki oraz wydajność kosztową różnych rodzajów szczepionek przeciwko grypie i chorobom pneumokokowym: w przychodniach i szpitalach na początku oraz na końcu sezonu grypowego (szczepionka przeciwko grypie), jak i w całym okresie trwania projektu (szczepionka przeciwko pneumokokom). Skuteczność i wpływ interwencji porównywano z wynikami uzyskanymi wcześniej w wyniku badań klinicznych i laboratoryjnych.

Aby móc zmierzyć skuteczność sezonowych szczepionek przeciwko grypie wobec wirusów mutujących każdego roku, partnerzy projektu dokonali sekwencjonowania genomu szczepów wirusów sezonowych. Dane dotyczące szczepień przeciwko grypie w latach 2015–2018 wskazywały, że ich skuteczność w grupie osób powyżej 65. roku życia była umiarkowana lub niska, szczególnie w przypadku szczepu A (H3N2). Większą skuteczność zaobserwowano wobec szczepu A (H1N1) pdm09. Ponadto w tej populacji odnotowano niską wyszczepialność. Jednocześnie z obserwacji badaczy jasno wynikała potrzeba zapewnienia bardziej długotrwałej ochrony po zaszczepieniu.

W przypadku szczepień przeciwko chorobom pneumokokowym wyniki wskazywały, że 23-walentna szczepionka polisacharydowa (PPV23) zapewnia skuteczną ochronę jednej trzeciej zaszczepionej populacji osób starszych. W tej grupie wiekowej pacjentów zaszczepionych szczepionkami PCV10 lub PCV13 w ramach programów szczepień dzieci zaobserwowano występowanie działań pośrednich. „Wiele nowych pytań nasunęło się już po zakończeniu projektu I-MOVE-plus, lecz aby udzielić na nie odpowiedzi, konieczne będzie zapewnienie większej liczebności prób pochodzących z badań wieloośrodkowych”, wyjaśnia dr Moren.

Z całą pewnością istnieje duża potrzeba stworzenia trwałego systemu do oceny skuteczności szczepionek, badania strategii szczepień oraz wspomagania decyzji dotyczących selekcji szczepów/serotypów, metod opracowywania szczepionek i tworzenia optymalnych strategii szczepień bez wpływu interesów komercyjnych. Co więcej, taka europejska struktura pomoże w ocenie alternatywnych interwencji zapobiegawczych i leczniczych dotyczących chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, oraz pozwoli na udoskonalenie programów szczepień w oparciu o dane naukowe. Dr Moren jest przekonany, że „dzielenie się tymi informacjami z opinią publiczną istotnie przyczyni się do odbudowy zaufania do programów szczepień”.