Kierownik apteki i jego zastępca – uregulowania prawne

Obecnie przepisy prawa farmaceutycznego jednoznacznie wskazują, aby w każdej aptece, niezależnie od tego, czy jest to placówka ogólnodostępna, szpitalna czy zakładowa powinien być ustanowiony kierownik. Ten sam przepis wskazuje także, iż taką funkcję można pełnić wyłącznie w jednej aptece, niezależnie od stosunku pracy między zatrudnionym, a pracodawcą. Ponadto, kierownik apteki nie może być równocześnie osobą wykwalifikowaną, odpowiedzialną za prowadzenie hurtowni farmaceutycznej. Zasada niełączenia tego typu stanowisk, w ocenie ustawodawcy, zapewnia należyte wykonywanie swoich obowiązków w jednej placówce.

Stosunek prawny: właściciel – kierownik

Kwestie sprawowania nadzoru nad apteką przez osobę piastującą funkcje kierownika reguluje także Kodeks Etyki Aptekarza, który stwierdza iż aptekarz pełniący funkcję kierownika apteki, jako jej pracownik, zobowiązany jest zawrzeć z pracodawcą taką umowę, która gwarantowałaby mu możliwość wykonywania zawodu aptekarza zgodnie z zasadami określonymi w kodeksie. Przepis ten w ostatnim czasie stał się punktem wyjścia do rozważań na temat prawnego stosunku między właścicielem, a kierownikiem apteki. Mając na uwadze powyższe, w świetle powstałej linii orzeczniczej stosunek taki nie musi posiadać charakteru stosunku pracy, stąd powierzenie funkcji kierownika apteki może opierać się na innych formach zatrudnienia niż umowa o pracę. Taki stan rzeczy potwierdza m. in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 17 września 2009 r. Z drugiej jednak strony, obecne przepisy jednoznacznie wskazują na ciągłość funkcjonowania placówki, stąd kierownik placówki może odejść dopiero w momencie, gdy właściciel znajdzie nową osobę piastującą tę funkcję. Wyjątkiem od tej reguły jest porozumienie stron.

Wymagania związane z kierowaniem apteką

Ustawa Prawo farmaceutyczne z dnia 6 września 2001 r. ściśle określa wymagania stawiane osobie pretendującej do pełnienia funkcji kierowniczej w aptece. W świetle aktualnych przepisów będą to:

• odpowiednie kwalifikacje zawodowe tzn. wykształcenie farmaceutyczne (kierownikiem apteki nie może być technik farmaceutyczny) i posiadanie Prawa Wykonywania Zawodu. Wymagania te zostały określone w przepisach ustawy o izbach aptekarskich z dnia 19 kwietnia 1991 r.;
• pięcioletni staż pracy w aptece, a w przypadku odbycia specjalizacji I stopnia z zakresu farmacji aptecznej – trzyletni staż pracy (art. 88 ustęp 1 ustawy Prawo farmaceutyczne);
• wiek – kierownikiem apteki nie może być osoby, która ukończyła 65 rok życia. W wyjątkowych sytuacjach, okres ten może zostać wydłużony do 70 lat przez właściwego wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego po zasięgnięciu opinii okręgowej rady aptekarskiej. Należy przy tym wziąć pod uwagę, iż możliwość wydłużenia możliwości pełnienia funkcji kierowniczej obywa się jedynie na wniosek samego zainteresowanego.

Zastępca kierownika apteki

Zgodnie z art. 92 ustawy Prawo farmaceutyczne w godzinach czynności apteki powinien obecny być jej kierownik. W ocenie specjalistów, przez określenie godziny czynności apteki należy rozumieć godziny otwarcia apteki, czyli czas, kiedy lokal placówki jest dostępny dla pacjentów (czyli osób, na rzecz których świadczone są usługi farmaceutyczne). Obowiązek ciągłej obecności kierownika apteki może więc rodzić wiele problemów i  nieporozumień, szczególnie w sytuacjach, gdy dana apteka pełni dyżury nocne niedzielne lub świąteczne, a także wówczas, gdy z różnych przyczyn, osoba piastująca funkcję kierownika nie może być obecna w lokalu apteki w godzinach jej dostępności dla chorych. Rozwiązania problemu należy jednak poszukiwać w przepisach Ustawy Prawo farmaceutyczne oraz rozporządzeniach wykonawczych, które w jednoznaczny sposób umożliwiają kierownikowi placówki ustanowienie swojego zastępcy.

Zastępcą kierownika apteki może być wyłącznie farmaceuta posiadający aktualne Prawo Wykonywania Zawodu, oraz staż pracy określony a art. 88 ustawy Prawo farmaceutyczne. Ustanowienia zastępstwa można dokonać wyłącznie na czas oznaczony – tzn. okres, którego początek i koniec jest z góry wiadomy. Jeśli jednak nieobecność taka (spowodowana np. chorobą lub wypadkiem losowym) jest niemożliwa do precyzyjnego oznaczenia w czasie – wtedy, należy wziąć pod uwagę przewidywalny czas trwania nieobecności. Niedopuszczalne jest powierzania zastępstwa na czas nieoznaczony. Warto nadmienić, iż w tym przypadku także obowiązuje zasada niełączenia stanowisk – podobnie, jak przy niemożności prowadzenia hurtowni farmaceutycznej, także i teraz kierownik jednej placówki nie może pełnić równoczesnych funkcji kierowniczych w innej aptece, nawet jeśli przybierają one charakter krótkiego zastępstwa.

Pisemne powiadomienie właściwych organów

Zgodnie z art. 11 ust. 1 rozporządzenia z dnia 18 października 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki, powierzenie zastępstwa na czas oznaczony, przekraczający 30 dni, wymaga powiadomienia w formie pisemnej właściwego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego i Okręgowej Izby Aptekarskiej. Dokument taki powinien zawierać:

• imię i nazwisko właściwego kierownika apteki;
• dane personalne osoby zastępującej kierownika;
• szczegółowe informacje o spełnieniu podstawowych wymagań przez zastępcę kierownika apteki, o których mowa w art. 88 ustęp 1 ustawy Prawo farmaceutyczne;
• oznaczenie okresu trwania nieobecności kierownika apteki (i tym samym, długości trwania zastępstwa);
• przyczynę ustanowienia zastępstwa;
• datę i podpis osoby piastującej funkcję kierownika apteki;