Receptura syropów – przykłady zapisu recepty

(Data publikacji: 2013-03-08)

W świetle farmakopealnej definicji, syrop określany jest jako płynna postać leku przeznaczona do stosowania doustnego. Zmienna zawartość sacharozy lub alkoholi wielowodorotlenowych, które warunkują wysoką gęstość tej postaci farmaceutycznej, a także dodatek środków konserwujących sprawiają, iż metoda sporządzenia syropu często przybiera specyficzny charakter. Pociąga to również istotne różnice w sposobie zapisu recepty, zwłaszcza jeśli syrop zapisywany jest jako tzw. corrigens.

Trwałość i zasady sporządzania syropów

Syropy sporządza przez zawieszenie bądź rozpuszczenie substancji leczniczej w stężonym (45–66,7 proc.) roztworze sacharozy. Rozpuszczalnikiem najczęściej jest woda lub wyciągi roślinne, soki owocowe albo ich mieszaniny. Przyjmuje się, iż w roztworach o stężeniu wyższym niż 64 proc. ciśnienie osmotyczne jest na tyle duże, aby powstrzymać rozwój większości drobnoustrojów. Dlatego też, w celu zwiększenia trwałości takiego leku często sporządza się syropy o dużej zawartości cukru bądź dodaje cukru inwertowanego (tzn. mieszaniny glukozy i fruktozy), które poza tym, iż zwiększają ciśnienie osmotyczne leku, skutecznie zapobiegają niepożądanej krystalizacji składników. Syropy, w skład których wchodzą wyciągi roślinne, szczególnie zawierające lotne składniki, otrzymuje się przez zmieszanie na zimno gotowego wyciągu z syropem zwykłym (np. sirupus simplex). Postacie takie należy przygotować w warunkach, w których temperatura nie przekracza 30 stopni.

Powszechne jest także stosowanie różnej klasy środków konserwujących np. kwasu benzoesowego, nipaginy (mieszanina estrów metylowego i propylowego kwasu p-hydroksybenzoesowego), kwasu sorbowego, mieszaniny pirosiarczanu sodu i etanolu). Aktywność przeciwdrobnoustrojową wykazują również niektóre olejki eteryczne lub substancje, które można z nich wyizolować np. tymol. Stosuje się też alkohol etylowy w stężeniach 15-20 proc.. Warto przy tym pamiętać, iż w syropach do których dodano etanol, zawartość cukru należy zmniejszyć, ze względu na znacznie niższą rozpuszczalność cukru w mieszaninie etanolu i wody. Częstym składnikiem tej postaci leku są także czynniki zapobiegające niepożądanej krystalizacji (m. in. glicerol, sorbitol), a także niektóre przeciwutleniacze (np. pirosiarczan sodu).

Syrop jako corrigens – zapis recepty

W praktyce aptecznej syropy wykorzystywane są jako corrigens w celu poprawy smaku mieszanek, lub jako gotowe preparaty handlowe jednoskładnikowe lub wieloskładnikowe zawierające określone substancje czynne. W tym pierwszym przypadku, sposób zapisu recepty wygląda następująco:

Rp.
Ephedrini hydrochloridi        0,25        
Pyramydoni
Natrii beznoatis    aa        30,0
Althaeae sir.                20,0
Aq. dest.         ad         100,0
M. f. mixt.
DS.: Stosować 3 x dziennie łyżkę deserową przez 3 dni

Rp.
Amiophenanazoni            1,5
Sirupus simplicis            20,0
Aq. dest.        ad        150,0
M. f. mixt.
DS.: Stosowa doustnie 2 x dziennie 1 łyżkę stołową przez 5 dni

Syrop jako preparat gotowy

Tak, jak w przypadku innych leków gotowych, również w przypadku syropów (także tych stosowanych jako preparaty pediatryczne) obowiązują charakterystyczne sposobu zapisu tej postaci na recepcie. Przy wypisywaniu blankietu należy kierować się następującymi przesłankami:

• w pierwszej kolejności należy podać nazwę handlową produktu leczniczego;
• w miejscu, gdzie na recepcie określa się dawki jednorazowe substancji czynnej, należy zapisać formułę „ilość gramów/5ml” (jest to konieczne wyłącznie dla preparatów występujących w postaci syropów o różnej zawartości substancji aktywnych);
• cyfrą arabską ze skrótem „op” lub „lag” zapisać ilość opakowań leku;
• określić ilość opakowań leku

Przykłady:

Rp.
Thymi Compositus Sirupi 1 op.
DS.: Stosować doustnie 2 x dziennie po 1 łyżce deserowej

Rp.
Sinecod skrupi 1 op.
DS.: Stosowa doustnie 2 x dziennie po 1 łyżce deserowej

Recepty pediatryczne

Syropy, podobnie jak zawiesiny należą do form farmaceutycznych powszechnych w codziennej praktyce pediatrycznej. Postać tę podaje się w wieku rozwojowym z wielu przyczyn np. aby zamaskować nieprzyjemny smak lub zapach wielu leków. Poniżej zestawiono popularne przykłady zapisów leków gotowych przeznaczonych dla najmłodszych pacjentów:

Przykład 1 – dziecko o masie 20 kg, preparat zawierający loratadynę

Rp.
Claritine sir. 0,005/5ml
1 op.
DS: Stosować doustnie 1 łyżeczkę raz na dobę

Komentarz: U dzieci do 30 kg loratadynę w dawce 5 mg podaje się raz na dobę. U pacjentów o masie wyższej niż 30 kg dawkę należy zwiększyć do 10 mg. Umieszczenie na recepcie adnotacji 5 mg/5ml nie jest konieczne, z uwagi na fakt, iż preparat Claritine na rynku występuję tylko w 1 dawce.

Przykład 2 – dziecko o masie 20 kg, preparat Neospasminum

Rp.
Neospasminum skrupi
DS.: Stosować doustnie 1 łyżeczkę 3 razy dziennie

Komentarz: Preparat Neospasminum u dzieci stosujemy jako lek uspokajający, przeciętnie 1 -2 łyżeczki 3 razy dziennie. Można go również użyć jako corrigens przeznaczony do niektórych mieszanek.

Przykład 3 – dziecko, 5 lat, preparat Citropepsin

Rp.
Citropepsin sirupi
1 op.
DS.: Stosować 3 x dziennie 1 łyżeczkę na 30 minut przed posiłkiem u dzieci ze zmniejszonym łaknieniem

Przykład 4 – dziecko o masie 30 kg, preparat hydroksyzyny w postaci leku gotowego

Rp.
Atarax sirupi
1 op.
DS.: Stosować doustnie 1 łyżeczkę co 8 godzin

Komentarz: Hydroksyzynę stosuje się u dzieci powyżej 3 roku życia w celu opanowania niepokoju i stanów lękowych oraz pomocniczo w łagodzeniu odczynów alergicznych (głównie świądu i pokrzywki). Dziecko o masie 30 kg powinno otrzymywać 30 mg substancji czynnej w ciągu doby.